Odun oğurlanması: Prometeydən neftə qədər
“Odun oğurlanması. Prometeydən neftə qədər“ sərgisi 31 may 2019-cu il tarixində Kapellhausda açılacaq.
Prometey haqqında əfsanənin və xam neftin ilk dəfə sənaye yolu ilə çıxarılmasının mənşəyinin eyni dağlıq ərazidə olması yəqin ki, təsadüfi deyildir. Yunan mifologiyasına görə Prometey odu tanrılardan oğurlayır və onu insanlara gətirir. Cəza olaraq o, Zevs tərəfindən Qafqaz dağlarında bir qayaya zəncirlənir. Azərbaycan “Odlar Yurdu” ölkəsi kimi tanınır və beləliklə onun paytaxtı da odun qoruyucusu, sanki Vesta rahibəsidir.
Bakıda neft qüllələri Zərdüştə həsr olunmuş Atəşgahın və qədim dövrlərdən bəri içindən təbii qaz çıxan Yanardağın yaxınlığında yerləşir. Burada təbiətin məhsuluna sanki həm də böyük estetik potensiala malik olan ruhi bir element aid edilir ki, bu da sərginin sənətkarları üçün ilham mənbəyi olmuşdur.
Odgətirən və ustad olaraq, Prometey (yunanca: qabaqcadan düşünən) insan sivilizasiyasının yaradıcısıdır.
Hələ antik dövrdə Prometeyin taleyi təsirli ədəbi süjet və təsviri incəsənətdə sevilən bir motiv idi. İntibah dövründən bəri çoxsaylı şairlər, yazıçılar, rəssamlar, heykəltəraşlar və bəstəkarlar bu mövzuya müraciət etmişdirlər. Bu mif həm də fəlsəfi düşüncəyə davamlı olaraq təkan vermişdir. Dini tənqidi baxımdan Prometey cəhalətdən və dini istismardan azadlığın təməlini qoymuş cəsur qiyamçı prototipi idi. Müasir dövrümüzdə Prometey elmi-texniki tərəqqinin və insanların təbiət üzərində artan hökmranlığının simvoludur. Bu səbəbdən o, tarixi- fəlsəfi perspektivdən aslı olaraq müxtəlif cür dəyərləndirilir: tərəqqi optimistləri üçün o, bəşər emansipasiyasının təcəssümüdür, bundan fərqli olaraq sivilizasiya tənqidçiləri Prometey impulsunun ziddiyyətli və şübhəli olduğunu düşünür və insanın mümkün qədər qeyri-məhdud hakimiyyət həvəsi və Allahlıq iddiasını problem olaraq görürlər.
Əgər neft bir tərəfdən böyük enerji potensialına əsaslanaraq dünyanın bir çox yerlərində iqtisadi tərəqqi və rifahı mümkün etmişdirsə, digər tərəfdən böyük ekoloji ziyanlara, geosiyasi münaqişələrə və sosial gərginliklərə səbəb olmuşdur.
Dünya xəritəsinə nəzər salsaq, ən böyük xammal yataqlarının çox əlverişsiz ərazilərdə yerləşdiyinin şahidi oluruq: Sibirin tundrasında, Ərəbistanın səhralarında, Pataqoniya ucqarlarında və Xəzər çökəkliyində və ya Arktikanın heç kəsin yaşamadığı torpaqlarında. Bu təbiətin sonradan etdiyi düzəliş deməkdirmi?
Neft geosiyasətində Bakının xüsusi rolu vardır. Belə ki, burada 19-cu əsrdə ilk dəfə irimiqyaslı sənaye neftinin istehsalı baş tutub. 20-ci əsrin əvvəllərində qlobal neft istehsalının demək olar ki, yarısı tezliklə ilk “neft şəhəri”nə çevrilən və hər cür sahibkarları cəlb edən Azərbaycan paytaxtının payına düşürdü. Sovet dövründə Bakı ekoloji böhran zonası hesab olunurdu ki, bunun da zərərləri müstəqillik bərpa olunduqdan sonra aradan qaldırıla bildi. Neft bumu unikal şərq üslublu qədim “İçəri Şəhər “-in restavrasiyası da daxil olmaqla həmçinin mədəniyyət sahəsində böyük sərmayələr qoyulmasını mümkün etdi.
Kuratorlar: Alfons Huq və Əsli Səmədova.
Sərgi, cümə günü 31 may 2019-cu il tarixində, saat 19:00-da Kapellhausda (28 May küç., 35) açılacaq və 30 iyun tarixinə qədər davam edəcək. Sərginin ziyarət vaxtları: Çərşənbə – Bazar, saat 13:00-19:00-qədər. Giriş sərbəstdir.
Sənətkarlar:
- Monira Al Qadiri, Almaniya, Günəşin arxasında, 2013, tək kanallı video, 10’
- Orxan Hüseynov, Azərbaycan, Nef dəsgahı, 2011, tək kanallı video, 3’
- Andréas Lanq, Almaniya, Yanğın üçün qazma, 2019, fotoqrafiya və video
- Marko Montil-Soto, Venesuela, Villa Petrolea, 2019, sahəyə uyğun- xüsusi instalyasiya
- Samir Salahov, Azərbaycan, Mükemmel zede, 2019, iki-kanallı video animasiya, 3’
- Tita Salina, Indoneziya, 1001- ci ada – arxipelaqda ən dayanıqlı adadır, 2016, tək kanallı video, 14’11’’
- Sadeq Souri, Iran, Yanacaq qaçaqmalçılığı, 2017, fotoqrafiya
- Georq Osodi, Nigeriya, Neftlə zəngin Nigeriya Deltası, 2003-2007, fotoqrafiya
- Sabina Şıxlinskaya və Çinarə Məcidova, Azərbaycan, Məktub yetişmədi, 2019, sahəyə uyğun-xüsusi instalyasiya
Выставка “Похищение огня. От Прометея до нефти” откроется 31 мая 2019 года в Капельхаусе
Действие древнегреческого мифа о Прометее не случайно разворачивается в местности, где люди впервые начали добывать нефть в промышленных масштабах. По легенде Прометей похитил огонь у богов и передал его людям, научив род человеческий пользоваться этим великим благом, за что и принял наказание: Зевс приказал оставить его в горах Кавказа, прикованным цепями к скале. На протяжении веков Азербайджан известен как Страна Огня, а столица Баку аллегорично представляется Весталкой, хранительницей негаснущего пламени.
В Баку нефтяные вышки соседствуют с зороастрийским храмом огня и “Горящей горой” Янар-даг, из недр которой с незапамятных времен на поверхность бесконечными струями выходит природный газ. Природные кладовые этой земли дарят людям также особую, духовную составляющую с большим эстетическим потенциалом.
Передав людям огонь, Прометей (по-гречески это имя означает “предвидящий”) стал основоположником современной цивилизации.
С древних времен судьба Прометея служит яркой литературной темой, а также является популярным мотивом в изобразительном искусстве. Со времен Ренессанса к этой теме обращались многие поэты, писатели, художники, скульпторы и композиторы. Немало философских размышлений было вдохновлено мифом о Прометее. В религиозной критике Прометей – это архетип смелого бунтаря, который инициирует освобождение людей от невежества и религиозного притеснения. В наше время он выступает как символ научно-технического прогресса и растущего доминирования человека над природой. Сторонники разных исторических философий оценивают Прометея по-разному: для людей с оптимистичным взглядом на прогресс он является аллегорией саморазвития человечества, однако есть и критики, которые считают “прометеевский” импульс неоднозначным, сомнительным, а в человеческом стремлении к обладанию безграничной, богоподобной силой видят проблему.
С одной стороны, огромная плотность энергии, свойственная нефти, сделала возможным экономический прогресс и процветание во многих частях мира, но, с другой стороны, нефть также нанесла огромный экологический ущерб, породила геополитические конфликты и социальные потрясения.
Беглого взгляда на карту мира достаточно, чтобы убедиться: самые большие залежи этого ценного вещества обнаружены в самых неблагоприятных регионах планеты: в сибирской тундре, пустынях Аравии и Патагонии, в ледяных просторах Арктики. А не являются ли эти трудности платой, которую природа взыскивает с людей за нанесенный ей ущерб?
Баку играет особую роль в нефтяной геополитике, поскольку именно здесь в девятнадцатом веке впервые стали добывать нефть в промышленных масштабах. В начале двадцатого века в столице Азербайджана вырабатывалось более половины мирового производства нефти, и очень быстро Баку стал первым в мире “городом нефти”, привлекательным для предпринимателей со всего мира. В советский период нефть здесь добывалась без особой заботы о благополучии местного населения и экосистемы – десятилетия такого отношения породили экологические проблемы, однако после обретения Азербайджаном независимости большая часть загрязненных территорий была очищена. Нефтяной бум позволил инвестировать значительные средства также в культурную сферу, включая реставрацию сердца уникального древнего восточного города – Ичери шехер.
Кураторы: Альфонс Хуг, Асли Самедова
Выставка откроется в пятницу, 31 мая 2019 года, в 19:00 в Капельхаусе (улица 28 мая, 35) и продлится до 30 июня. Время для посещения выставки: среда–воскресенье, 13:00 – 19:00. Вход свободный.
Список художников
- Монира Аль Гадири, Германия, “Там, за солнцем”, 2013, одноканальное видео, 10’
- Орхан Гусейнов, Азербайджан, “Нефтепитие”, 2011, одноканальное видео, 3’
- Андреас Ланг, Германия, 2019, “В поисках огня”, фотографии и видео
- Марко Монтиэль-Сото, Германия, “Вилла Петролеа”, 2019, инсталляция для данного выставочного пространства.
- Самир Салахов, Азербайджан, “Идеальное ранение”, 2019, двухканальная видео-анимация, 3’
- Тита Салина, Индонезия, “1001-й остров – самый устойчивый остров архипелага”, 2016, одноканальное видео, 14’11’’
- Садех Соури, Иран, “Контрабанда топлива”, 2017, фотографии
- Джордж Осоди, Нигерия, “Богатая нефтью дельта Нигера”, 2003-2007, фотографии
- Сабина Шихлинская и Чинара Маджидова, Азербайджан,“Письмо не дошло”, 2019, инсталляция
